και λυγμών αετώματα.
γκρέμισαν την οροφή.
στο σηκό του χτες.
εφευρίσκοντας.
γύρω μας κι εντός μας.
του μηδενός στην άβυσσο.
σαν κολασμένα.
διατρανώνει η επιστήμη.
τοπία του τίποτα.
Ας πληρωθούν...
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΩΝ
Ποίηση και Φιλοσοφία
Ο ποιητής είναι το alter ego της κοινωνίας: «εντός» του
κόσμου βιώνει όλη την οδύνη του και τη σύγχυση · «εκτός» του κόσμου σχηματίζει
μορφές που ρίχνουν φως στο σκοτάδι που τον περιβάλλει. ΗΈμιλυ Ντίκινσον
μορφοποίησε τα εξαίσια ποιήματά της όταν το αμερικανικό έθνος καταβυθιζόταν
στον εμφύλιο πόλεμο και ο Τ. Σ. Έλιοτ τεχνούργησε την περίπλοκη Έρημη χώρα
μεταξύ δύο πολέμων. Η Αναστασία Μαργέτη εμφανίζεται στο προσκήνιο σε μια εποχή που τη χώρα της μαστίζει η κρίση και που οι
πολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο υποδηλώνουν ότι η ανθρωπότητα δεν
διδάχτηκε επαρκώς από τα ζοφερά μαθήματα του 20ού αιώνα. Η Μαργέτη
συνδιαλέγεται με την απελπισία και τη σκοτεινιά του καιρού μας απλώνοντας τα
χέρια σε διαχρονικά πνευματικά οράματα και καταφύγια, όπως την ιδέα του Πλάτωνα
ότι η ανθρωπότητα πόρρω απέχει από της Αλήθειας και την πεποίθηση του Αριστοτέλη ότι η οδός προς την αυτοπραγμάτωση συνεπάγεται μία
δυναμική διέλευση από το δυνητικό στο πραγματικό. Αναμετρηθήκαμε στο έργο της
με αυτό που ο Βασίλειος Κύρκος επεσήμανε στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης ως
«όψεις αδήλων», την εκδήλωση μιας ισχυρής πνευματικής παρουσίας, σύμφυτης
με τη ζωή.
Η μετάβαση από τη δυνατότητα προς
την πραγματικότητα (ΜΗΤΡΙΚΗ ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ), από την κυριαρχία της ψευδαίσθησης προς
τη σφαίρα της ζωογόνου ύπαρξης, ιχνηλατείτε στη συλλογή ως ενιαία θεώρηση και
αντανακλάται στους τίτλους των ποιημάτων: η ανθρωπότητα χαμένη σ’ έναν τόπο από
όπου το ιερό φαίνεται να έχει μονίμως εξοριστεί {ΔΙΑΙΡΕΣΗ)· οι άνδρες ως ψευδο-Προμηθείς
της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι γυναίκες ως επίδοξες θεές της Σελήνης
{ΜΠΑΡΟΚ)· η παραφορά της εξέγερσης
μοιάζει να ανήκει στο παρελθόν {ΡΕΠΟΡΤΑΖ). Αντιμετωπίζοντας κατά
πρόσωπο αυτό το αδιέξοδο της ανθρώπινης ιστορίας, η ποιήτρια πασχίζει να γίνει
φορέας αλλαγής:
Όμως θέλω να τολμήσω...
να προλάβω...
ολόσωμα να ψηλαφίσω
την άλλη όψη υγρών χρησμών
{ΑΠΟΡΙΑ)
Η ποιήτρια, συνεπώς, αναθερμαίνει
το προσωπικό όνειρο του πάθους, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί την ανανέωση του
κοινού οράματος για μια κοινωνία θεμελιωμένη στον πολιτικό διαφωτισμό και την
πρόοδο {ΕΔΕΜ).
Για να επιτύχει τον σκοπό της η
Μαργέτη συνθέτει μία ποιητική συλλογή με τρόπο ανατρεπτικό {ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ), που
εμπεριέχει ταυτοχρόνως λυρικά και φιλοσοφικά στοιχεία σε συνεχή ρυθμό από την
αρχή έως το τέλος, από τα διλήμματα της έναρξης (ΣΥΜΠΑΗΓΑΔΕΣ) μέχρι το
καταληκτικό ποίημα (... ΤΟΥΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΚΟΣΜΟΥ), το οποίο ιχνογραφεί στίχους που
αιωρούνται προς την κατεύθυνση της πνευματικής ανακάλυψης.
Το ποιητικό βιβλίο Τρίτοι από της
Αλήθειας προσφέρει στους μεταφραστές μία πρόκληση μοναδική. Η Μαργέτη επηρεάζεται και
έλκει την αφετηρία της από τις εμπνευσμένες φωνές του Σεφέρη και του Ελύτη,
στους οποίους αναφέρεται, καθώς λαμβάνει τη θέση της πλάι σε σύγχρονούς της
καινοτόμους στην Ελλάδα και αλλού. Ως εκ τούτου οι μεταφραστές αναζητούν μίαν
απόχρωση, έναν ρυθμό, μίαν ατμόσφαιρα,
που αναδύεται από τη δύναμη του οράματος της, το βάθος του στοχασμού, την
πνευματική χροιά, τις λυρικές τάσεις. Σκοπός τους είναι να απεικονίσουν με ακρίβεια
την αρχιτεκτονική του πρωτοτύπου και έτσι να επιτύχουν τον «διαλεκτικό
προσανατολισμό» {ΡΥΘΜΟΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ...) των δίδυμων κειμένων, ελληνικού και
αγγλικού, στα οποία η φωνή της Μαργέτη δονείται με οντολογική ορμή, με όλα τα
φώτα, τα χρώματα, τα αρώματα μίας ύπαρξης αναζωογονημένης:
Στης χαραυγής
το αμυδρό ημίφως
συναντά τον άλλο της εαυτό
που επιλέγει την αριστοκρατία της
ελπίδας
την πολυτέλεια της άνοιξης
που χαίρεται
της φωτεινότητας τις αποχρώσεις
και προσμένει αρώματα
καλοκαιριών.
(ΕΠΟΧΕΣ)
Robert και Despina Crist
Λένοξ, Μασαχουσέτη
Καλοκαίρι, 2018
ΠΡΟΛΟΓΙΣΜΑ
Σε ένα άνθος ποιητικόν
Η ποιητική ευαισθησία, είθισται, να ενοικεί σε ψυχές φιλοσοφίας
και παιδείας πλήρεις, όπως για παράδειγμα ο Πλάτων, ανυπέρβλητος φιλόσοφος και
ποιητής μέγας. Δείγματα φωτεινά και εκφραστικής εξαίρετης κατάθεσης μάς
προσφέρει ή ποίηση της Αναστασίας Μαργέτη. Μία άγρυπνη συνείδηση της εύθραυστης
ανθρώπινης παρουσίας διακρίνει τον ποιητικό της λόγο και συνάμα ένας διάχυτος
λυρισμός διαποτίζει τον στίχο και τις μορφές των ποιημάτων της. Θέλει βαθιά βιώματα και πολύ πόνο ο ποιητικός
σπόρος τής ψυχής για να τελεσφορήσει αγλαό καρπόν και να ανθίσει άνθος
ποιητικόν, εύοσμο και σπάνιο. Τα συναισθήματα εκπορεύονται ανεπαίσθητα και όμως
σωρευτικά από την πρώτη κιόλας ανάγνωση τής ποιητικής προσφοράς τής Αναστασίας
Μαργέτη.
Τα ποιήματα αυτά είναι μαρτυρίες και
τεχνουργήματα της ψυχής της, συνιστούν καταθέσεις / αποτελέσματα βαθειάς -και επώδυνης,
υποθέτω- κατάδυσης στης ψυχής τα πείρετα, κατά τον Ηράκλειτο. Έτσι πρέπει / επιβάλλεται
να δούμε αυτές τις δημιουργίες αυτής τής ποιήτριας, δηλαδή θέλω να πω τις αντιλαμβάνομαι
ως πρόκληση στον ηρακλείτειο αιχμηρό
λόγο: ψυχής πείρετα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν ούτω βαθύν λόγον έχει (Β 45)· Τόλμησε -τί αποκοτιά!- και η
Αναστασία Μαργέτη να βαδίσει μία «οδό» προς το σκοτεινό και
αινιγματικό βάθος τής ανθρώπινης ψυχής, και -τί έκπληξη!- μάς έδειξε μερικά οδοσήματα,
αδιέξοδα προς το μυστήριο βάθος και προς τα «τοπία προσδοκιών που ματαιώθηκαν» (ΜΝΗΜΕΣ ΑΝΑΓΛΥΦΕΣ). Αυτή την ηρακλείτεια
οδό προς την ψυχή -και την ψυχή της!- βαδίζει η Αναστασία Μαργέτη.
Μέσα στις ποιήσεις -κυριολεκτικά-
τής Αναστασίας Μαργέτη, εκτός αυτών πού ρηγώνουν το τοπίο των ποιημάτων της και
διαμηνύουν τους παλμούς τής ευαισθησίας της, διαφαίνεται και συγκινεί η ωραία
παιδεία της φιλοσοφικής εκλάμψεως και θραύσματα αγαλμάτων {ΚΑΝΟΝΕΣ) και ψήγματα
του τραγικού {ΣΤΟ ΤΡΙΣΤΡΑΤΟ). Δεν είναι, λοιπόν, μόνον η ποιητική έμπνευση και η
θεία μανία (Πλάτων) που σμιλεύουν την ποιητική έκφρασή της· φαίνεται, ως όψεις
άδηλων και η επίμονη και επίπονη βούλησή της
να χτίσει και να ολοκληρώσει το μέγα πάθος που κατακαίει την
ψυχή της {ΜΗΤΡΙΚΗ ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ). Ιδού, ο ακριβός καρπός αυτής της οδοιπορίας. Άμποτε ν’ ανθίζει
η ψυχή της και να ευφραίνει τίς δικές μας προσδοκίες.
Βασίλειος Α. Κύρκος
Ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου