ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ' όνομα που μας δίναν: «Μετανάστες».

Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,

δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,

λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε

και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε

να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.

Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.

Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία.

Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά στα σύνορα,

προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό

σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ' ερωτήσεις

κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα ν' απαρνιόμαστε,

χωρίς να συχωράμε τίποτ' απ' όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.

Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ' εδώ

τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ' τα στρατόπεδά τους. Εμείς οι ίδιοι

μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε

τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,

περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,

μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.

Όμως κανένας μας

δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη

δεν ειπώθηκε ακόμα.

Από τη συλλογή Ποιήματα, 

μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Θεμέλιο (2008)

ΟΥΑΡΣΑΝ ΣΑΙΡ*

 ΠΑΤΡΙΔΑ

Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,

εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία

τρέχεις προς τα σύνορα μόνο όταν βλέπεις

ολόκληρη την πόλη να τρέχει κι εκείνη

οι γείτονές σου τρέχουν πιο γρήγορα από σένα

με την ανάσα ματωμένη στο λαιμό τους

το αγόρι που ήταν συμμαθητής σου

που σε φιλούσε μεθυστικά πίσω από το παλιό εργοστάσιο τσίγκου

κρατά ένα όπλο μεγαλύτερο από το σώμα του

αφήνεις την πατρίδα

μόνο όταν η πατρίδα δε σε αφήνει να μείνεις.

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά

φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου

ζεστό αίμα στην κοιλιά σου

δεν είναι κάτι που φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες

μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο λαιμό σου

και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο

ανάμεσα στα δόντια σου

και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων

κλαίγοντας καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού

δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να γυρίσεις.

πρέπει να καταλάβεις

ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα

εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά

κανένας δεν καίει τις παλάμες του

κάτω από τρένα, ανάμεσα από βαγόνια

κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι ενός φορτηγού

τρώγοντας εφημερίδες

εκτός αν τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει

σημαίνουν κάτι παραπάνω από ένα ταξίδι.

κανένας δε σέρνεται

κάτω από φράχτες

κανένας δε θέλει να τον δέρνουν

να τον λυπούνται

κανένας δε διαλέγει τα στρατόπεδα προσφύγων

ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημεία

όπου το σώμα σου πονούσε

ή τη φυλακή,

επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη

από μια πόλη που φλέγεται

και ένας δεσμοφύλακας το βράδι

είναι προτιμότερα από ένα φορτηγό

γεμάτο άντρες που μοιάζουν με τον πατέρα σου

κανένας δε θα το μπορούσε

κανένας δε θα το άντεχε

κανένα δέρμα δε θα ήταν αρκετά σκληρό

για να ακούσει τα:

γυρίστε στην πατρίδα σας μαύροι

πρόσφυγες

βρομομετανάστες

ζητιάνοι ασύλου

που ρουφάτε τη χώρα μας

αράπηδες με τα χέρια απλωμένα

μυρίζετε περίεργα

απολίτιστοι

κάνατε λίμπα τη χώρα σας και τώρα θέλετε

να κάνετε και τη δική μας

πώς δε δίνουμε σημασία

στα λόγια

στα άγρια βλέμματα

ίσως επειδή τα χτυπήματα είναι πιο απαλά

από το ξερίζωμα ενός χεριού ή ποδιού

ή τα λόγια είναι πιο τρυφερά

από δεκατέσσερις άντρες

ανάμεσα στα πόδια σου

ή οι προσβολές είναι πιο εύκολο

να καταπιείς

από τα χαλίκια

από τα κόκαλα

από το κομματιασμένο κορμάκι του παιδιού σου.

θέλω να γυρίσω στην πατρίδα,

αλλά η πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία

πατρίδα είναι η κάνη ενός όπλου

και κανένας δε θα άφηνε την πατρίδα

εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγούσε μέχρι τις ακτές

εκτός αν η πατρίδα σού έλεγε να τρέξεις πιο γρήγορα

να αφήσεις πίσω τα ρούχα σου

να συρθείς στην έρημο

να κολυμπήσεις ωκεανούς

να πνιγείς

να σωθείς

να πεινάσεις

να εκλιπαρήσεις

να ξεχάσεις την υπερηφάνεια

η επιβίωσή σου είναι πιο σημαντική.

κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα είναι

μια ιδρωμένη φωνή στο αυτή σου

που λέει

φύγε,

τρέξε μακριά μου τώρα

δεν ξέρω τι έχω γίνει

αλλά ξέρω ότι οπουδήποτε αλλού

θα είσαι πιο ασφαλής απ΄ ό,τι εδώ»

* Γεννήθηκε στην Κένυα και μεγάλωσε στην Αγγλία. Η πρώτη πλήρης ποιητική συλλογή της αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2016 

ΝΙΚΟΣ-ΑΛΕΞΗΣ ΑΣΛΑΝΟΓΛΟΥ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Νύχτωσε στην Ελ Μίνα και πυκνή

σιωπή ανέβαινε απ' τη μεριά της θάλασσας

κι αντάμωνε το κάστρο∙ ολημερίς

ξαπλώνονταν αμίλητο και σκυθρωπό

σα μουδιασμένο ζώο

Τότε ξεχώρισα ήχο πνιχτό καθώς το φύλλο

που τσαλακώνεται μέσα σε χέρια ανάρμοστα

γρατσούνισμα σε σώμα ακάθαρτο, αρρωστημένο

Κι είδα έναν Άραβα μικρό, σημαδεμένο

έφεγγαν χέρια, πρόσωπο, μάτια κι ήταν όλος

χιλιάδες που άφηναν τη γη τους κι επιστρέφανε

μέσα στην άμμο, σε σκηνές, στο άσπρο φως.

Κι όταν μιλούσε δάκρυζε η φωνή και όλο ικέτευε

για κάποια θέση στη ζωή ή έστω αντίσταση

στο θάνατο που ερχότανε αργά και τον ρουφούσε

Μα εγώ έπλενα τα χέρια μου. Άγρια μοναξιά

τα χρόνια που έφυγαν με είχανε ποτίσει

Από τη συλλογή Ο θάνατος του Μύρωνα (1960)

ΟΡΕΣΤΗΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Διωγμένοι από την όμορφη πατρίδα

τώρα στους δρόμους των γυμνών ωρών

νομάδες ουρανών

αλιείς άστρων

εμείς

οι δόλιοι πρόσφυγες

του απάνω κόσμου

Από τη συλλογή Η λάμψη (1983)

ΝΤΙΝΟΣ ΣΙΩΤΗΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Πολλοί απ’ αυτούς που σταμάτησαν

δεν ήξεραν πού έβγαζε ο δρόμος,

άλλοι ψάχναν για το λιμάνι,

άλλοι ρωτούσαν για το σταθμό,

ένας σκυφτός κούρδιζε το ρολόι

του σταματημένο εδώ και μέρες,

άραγε τι τον ένοιαζε η ώρα;

ήταν πρωί, ο ήλιος σηκωνόταν

κι όλα μυρίζαν άλλη μια σκάρτη μέρα.

Από τη συλλογή  Δεν γνωρίζω δεν απαντώ  (2004)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

  

Από την άλλη πλευρά

της φωτογραφίας γράφω για να θυμάμαι

όχι το πού και πότε αλλά ποιος

Δεν είμαι εγώ στη φωτογραφία

Τίποτε δεν μας άφησαν

να πάρουμε μαζί μας

Μόνον αυτή την φωτογραφία

Αν τη γυρίσετε από την άλλη θα με δείτε

Εσύ είσαι στη φωτογραφία, με ρωτούν

Δεν ξέρω τι να σας πω

Από τη συλλογή Δρόμοι της μελάνης (2005)

ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

 ΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ

Η θλίψη ακατοίκητη ψάχνει τους μετανάστες της

Όπως έφυγαν για ν’ αστράφτει

Απ’ το κενό, το άδειο της σπίτι

Με τις ίδιες κινήσεις της ψυχής

Σαν ν’ άλλαξαν δρόμο και να ’στριψαν σ’ ενός μικρού

Παράδρομου την ιστορία για ν’ αγοράσουν

Της μέρας το ψωμί, ένα καρβέλι στα δύο

Μίλια θολά μετακινήθηκαν με τα ίδια μάτια

Ακίνητα, αμετακίνητα να κοιτούν τον κόσμο

Έναν κόσμο ίδιο στοιχισμένο σε άλλη σειρά

Έναν ίδιο κόσμο στη φωτεινή του μεριά

Σκοτεινότερο κι από την αυγή

Μη αντέχοντας να πουν το ίδιο παράπονο

Μία δεύτερη φορά, με τον ίδιο λόγο που τους ξερίζωσε

Από κει, μυριάδες ριπές αέρα πιο πέρα ασάλευτοι

Και πάλι στο ίδιο παράπονο πνιγμένοι ζωντανοί

Εδώ περισσότερο απ’ ό,τι εκεί

Η θλίψη ακατοίκητη φέρνει τους μετανάστες της

Στον άλλο τόπο, να ηχεί από απόσταση τόσο

Σώμα σαν κέλυφος κενό.

Από τη συλλογή Πρόσωπο με τη γη,  (2012)

 ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΛΕΣΚΗΣ

Ο ΜΕΤΑΝΑΣΤΗΣ

Μην τον γυρεύετε στη γη του, έφυγε για αλλού,

πήγε να περπατήσει σε άλλους τόπους,

να συναντήσει άλλους ανθρώπους,

να δει τη δύση και την ανατολή ενός άλλου ήλιου,

το φως ενός άλλου φεγγαριού

να πέφτει πάνω στην ταφόπλακά του

Από τη συλλογή Το ημιτελές ποίημα  (2014)

ΛΕΥΚΙΟΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ

ΤΟ ΠΕΤΡΙΝΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ

Μέσα στο πούσι

έρχεται από πολύ μακριά

δίχως στέγη,

με τα περιστέρια στο γείσο –

είναι το ξυπόλυτο παιδί

με τη σπασμένη φυσαρμόνικα

που περνάει στον δρόμο’

είναι το πέτρινο σπίτι με τ' άδεια

δωμάτια κι οι παράξενες αγελάδες

που έχουν μετακινηθεί

μέσα στην ομίχλη

είναι τα παράθυρα χωρίς

πλαίσιο στο πέτρινο σπίτι

με τα περιστέρια στο γείσο’

είναι το παιδί που δεν βλέπει

με τη φυσαρμόνικα

χωρίς ήχο –

απαγορεύεται η μουσική

και το εμβατήριο της θλίψης

έτσι καθώς διασχίζει τον δρόμο

με το πέτρινο σπίτι

ο μικρός Ζαχαρίας

μόλις δύο ετών’

ενθάδε κείται

στο κοιμητήριο Ριζοκαρπάσου*

6/12/2004

Από τη συλλογή  Η θλίψη του απογεύματος  (2007)

* Στη κατεχόμενη Κύπρο

ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΪΜΑΚΛΙΩΤΗ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Στην αποβάθρα του Κάστρου

τις Κυριακές συνωστίζονται

ακίνητοι με το βλέμμα καρφωμένο

στη γραμμή του ορίζοντα

εκείνη την απατηλή γραμμή

την πύλη ενός παράδεισου

δίχως σταθμούς και τρένα

με βάρκες ξεβρασμένες

σε παραλίες κατεχόμενες

Αύριο ο κύριος και η κυρία

θα τους πληρώσουν

για την απελπισία τους

Από τη συλλογή  Εκ του σύνεγγυς  (2014)

ΒΑΣΙΛΚΑ ΠΕΤΡΟΒΑ-ΧΑΤΖΗΠΑΠΑ

ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

 

Έρχονται κάποτε στιγμές -

αγωνίες, ταλαντεύσεις

βαθιές, σουβλερές

αποκαλύψεις.

Στο πάτωμα κάτω

κομματάκια αμέτρητα συντριμμένος

ο καθρέφτης

του εαυτού σου.

Εσύ από πάνω του

κομματάκι κομματάκι

μαζεύεις

μα είναι η εικόνα στρεβλωμένη.

Με ματωμένα δάκτυλα

μαζεύεις ξανά

τη μορφή σου.

Από τη συλλογή  Η μοναδική λέξη  (2010) 

ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ

ΤΑ ΝΕΡΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗ

Κάθε μέρα η Φάτου

ξεκινά το φιλόδοξο ταξίδι:

από την πατρίδα της (τη Λιβερία)

φτάνει στα σύνορα με τη Σιέρα Λεόνε,

δεύτερη πατρίδα της, γιατί εκεί ζει η οικογένειά της

Όταν η μια πλευρά ανοίγει τα σύνορα

η άλλη, όχι σπάνια, τα κρατά κλειστά

Όμως η Φάτου δεν πτοείται –

στο δρόμο της επιστροφής εφοδιάζεται με καθαρό νερό

Από τη συλλογή Τα νερά του μετανάστη  (2015)

ΦΡΟΣΟΥΛΑ ΚΟΛΟΣΙΑΤΟΥ

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Το άνεμο μην εμπιστεύεσαι

Είναι η θάλλασα χωρίς τα ανεμόφυλλα

Είναι το νερό της απώλειας

Με τη γραφή του γυρισμένη

Προς τα μέσα 

Κάτω από λεπτό φίλμ αφρού
Άνθρωποι κρύφτηκαν
Σχεδόν τυφλό

Ένα μελτέμι ελλοχεύει την απόγνωση
Τον ορίζοντα πνίγει ο θάνατος 

Παιδικά στόματα δίχως πνοή
Τυλίγουν το νερό
Αναλώσιμα όνειρα και άνθρωποι
Επιπλέουν 

Φτερά έχουν τα φύκια
Δες πάλλονται
Πέλαγο πεινασμένο
Δάκρυ κρυστάλλωσε 

Αυξάνεται ο χαμός
Σαν να είναι τέρας που ξαναγενιέται
Όταν ξεφεύγουν από τον θάνατο
Και πάνε σε άλλο θάνατο

Με το πρώτο φεγγάρι της άνοιξης
Μολυσμένες χειρονομίες
Αντανακλούν στα τζάμια της νύχτας
"Θάνατος στην Μεσόγειο"

Υπό έκδοση

ΑΛΕΒ ΑΝΤΙΛ*

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ: ΑΠΟΣΚΕΥΕΣ

Ξυπνάς ακόμη τις νύχτες

και σκέφτεσαι τι θα 'παιρνες μαζί σου

αν έπρεπε να φύγεις

άλλη μια φορά

κι άλλη μια φορά να ξαναρχίσεις;

Ο κανόνας του πρόσφυγα:

μια βαλίτσα για τον καθένα,

δυο για την οικογένεια.

Μήπως θα πάρεις τα σημειωματάρια σου,

τις φωτογραφίες;

Ποια από τα αγαπημένα σου παπούτσια;

Το καλό χειμερινό σακάκι, βέβαια.

Ίσως ένα απ' τα περσικά χαλιά

- μα τότε δεν παίρνεις τίποτε άλλο.

Τι θα διέσωζες;

Μήπως σε ταράζει ακόμη

η αντίθεση ανάμεσα στη νοοτροπία

του πολιορκημένου που αποθηκεύει τα πάντα

για κάθε απρόβλεπτη έλλειψη,

ακόμη και απομεινάρια παλιών κεριών

για την περίπτωση που θα κοπεί ξαφνικά

το ηλεκτρικό ρεύμα

και τη λογική του πρόσφυγα

ότι μπορεί να κατέχει στ' αλήθεια

μόνο μια βαλίτσα με αντικείμενα;

Όλα τ' άλλα είναι τυχαία.

Δεν είναι στ' αλήθεια δικά σου.

Όλα τ' άλλα πρέπει να τ' αφήσεις πίσω.

* Τουρκοκύπρια ποιήτρια

ΝΙΚΗ ΚΑΤΣΑΟΥΝΗ

ΓΥΡΙΣΜΟΣ

Μέρα τη μέρα τριγυρίζω

μα πίσω σβηούν τα βήματά μου

έχουν χαθεί τα χώματα μου

Σπίτι παλιό στην παραλία

πόλη μου 8ύμηση παλιά

φεύγουν οι τόποι σαν πουλιά

Νύχτα η νύχτα δεν τελειώνει

πόλη μητέρα μου χαμένη

αγκάλη που με περιμένει

Όρθρου καμπάνες σας ακούω

φτωχά ξωκλήσια ερειπωμένα

πουλιά ορφανά, παγιδεμένα

Χρόνο το χρόνο μου μετράω

μέρες πληγές που με πονάτε

νύχτες αιχμές με διαπερνάτε

Πόλη και σπίτι κι ακρογιάλι

Γυάλινοι κόσμοι που ραγίσαν

θρύψαλα τη ψυχή μου αφήσαν

Μέρα 8α ζήσω ν' αντικρύσω

Πόλεις, αρχέγονες μητέρες

Νύχτες να λάμπουν σαν ημέρες

Σπίτια ξανά ζωντανεμένα

Φίλους και γέλια από παιδιά

Κι έρωτες πάλι στην καρδιά.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΟΚΚΙΝΟΣ 

Θ’ ΑΝΤΑΜΩΣΟΥΜΕ ΞΑΝΑ 

Θ’ ανταμώσουμε ξανά

στα χαλάσματα που μας προσμένουν

μέσα σε σιωπή εγκατάλειψης

και στα λυπημένα ακρογιάλια

με το πνιγμένο το γέλιο των παιδιών

θ’ ανταμώσουμε  ξανά

γύρω από ένα ψάθινο πανέρι

γεμάτο πικραμένους λεμονανθούς

και πάνω στη μισογκρεμισμένη αποβάθρα

που βούλιαξε τα ταξίδια μας.

θ’ ανταμώσουμε ξανά

κάτω από τον αστόλιστο  Επιτάφιο

που περιφέρεται στα όνειρα μας

και θ’ αναζητήσουμε χωρίς φιλί

μια έσχατη Ανάσταση.

Από τη συλλογή  Λεμονανθοι στο πελαγο  (2013)